De Limes was 2000 jaar geleden de noordelijke buitengrens van het Romeinse Rijk. Eind juli 2021 heeft het Wereld-
erfgoedcomité van UNESCO de Neder-Germaanse Limes de status van Werelderfgoed toegekend. Het is een wereldwijde erkenning van de unieke en universele waarde van ons deel van de Limes, in de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland.
Andere grensdelen van het Romeinse Rijk stonden al op de Werelderfgoedlijst, zoals Hadrian’s Wall (Groot-Brittannië), Obergermanisch-Raetische Limes (Duitsland) en de Antonine Wall (Schotland). Ook een aantal landen rond de Donau zijn in een vergevorderd stadium van het voordragen van hun deel van de Limes.
Het Nederlandse deel van de grens was ongeveer 120 kilometer lang. In Nederland liep de Limes langs de rivier de Rijn, de tegenwoordige Nederrijn, Kromme Rijn en Oude Rijn.
Om de noordgrens te beschermen bouwden de Romeinen in Nederland 19 castella, vele wachttorens en met grind geplaveide wegen en waterwerken.
Trajanus, die als stadhouder verantwoordelijk was voor de Rijntroepen, gaf tijdens zijn keizerschap opdracht tot grote infrastructurele werken. Binnen een aantal jaren ontstond een sterke verdedigingslinie van Katwijk tot aan Xanten in Duitsland. Deze Limes hield ruim tweehonderd jaar lang stand. Door de Limes werd Nederland in tweeën gedeeld. Ten zuiden van de Limes ontstond een staat onder Romeins bewind. In het noorden woonden volkeren als de Friezen, Cananefaten en Bataven. De aanwezigheid van het Romeinse leger heeft grote invloed gehad op het dagelijks leven van de mensen. Zo brachten de Romeinen het schrift, bouwtechnieken en een infrastructuur.
De Romeinen beschikten ten zuiden van de Rijn over trouwe bondgenoten, de Bataven, wat hun belangstelling voor het onderhoud van de Limes zal hebben gevoed. De Bataven – Germaanse krijgers uit Midden-Duitsland die met toestemming van Romeinen naar het noorden waren getrokken – onderhielden nauwe relaties met het Romeinse Rijk.
De volkeren ten noorden van de Limes kwamen een aantal keren in opstand. In 28 na Christus kwamen de Friezen in opstand nadat de belastingeisen flink waren opgevoerd. In 69-70 na Christus vond de Bataafse Opstand plaats onder leiding van Julius Civilis.
Rond 250 n.C. begon het Romeinse gezag scheuren te vertonen. De Limes raakte in verval. Het Romeinse Rijk werd bedreigd door invallen van Germanen en andere stammen en de Romeinen trokken zich terug richting het zuiden.
Archeologie
De Limes heeft een grote archeologische schat nagelaten in onze bodem: bijzondere gebruiksvoorwerpen zoals sieraden en glaswerk, schepen, resten van forten, maar ook wapens en gereedschap. De Limes vormt een lint van archeologische schatten door Nederland en is daarbij het grootste archeologische monument van ons land.
De Rijn was van belang voor de aanvoer van materiaal. Her en der lagen houten kaden waar schepen konden afmeren.
Het natte milieu waarin de infrastructuur werd aangelegd, maakt het mogelijk dat zo veel archeologische resten uit de Romeinse tijd bewaard zijn gebleven.
De Limes loopt dwars door Woerden en Harmelen. Gemeente Woerden organiseert dit jaar, samen met partners (Stadsmuseum, Woerden marketing, Stadshart Woerden, Stichts Hollandse Historische Vereniging, KUVO), een publiekscampagne over de Limes.
Er staat ook veel informatie over de Limes op internet, zoals bijvoorbeeld op de websites Romeinen.nl en www.romeinselimes.nl. De Limes loopt dwars door ons dorp Harmelen. Het verhaal over de Romeinse aanwezigheid in onze omgeving is niet ten einde. Daarover meer in een volgende Dorpskrant van Harmelen.
